Nasz Partner - Link

Informacje na temat lasów, gospodarki leśnej oraz administracji lasów w powiatach Bautzen i Görlitz we wschodniej Saksonii: 

Struktura lasu oraz własności leśnych

Powierzchnia leśna

Wolny Kraj Związkowy Saksonia liczy sobie 18.450 km2 powierzchni. 5.250 km2 zajmują lasy (co stanowi 28,4%). Powierzchnie zalesione są nierównomiernie rozłożone na powierzchni kraju.

Najbardziej zalesione są góry Rudawy (niem.: Erzgebirge) oraz tereny Wschodniej Saksonii graniczące z Polską.

Stopień zalesienia w powiatach Bautzen (36,8%) oraz Görlitz (37,4%) znacznie przekracza średnią krajową.

Zalesienie podlega stałym zmianom z uwagi na utraty powierzchni (na potrzeby np. eksploatacji surowców naturalnych, przemysłu, budowy dróg) oraz pozyskiwanie dodatkowych obszarów leśnych (nasadzenia kompensacyjne, zalesianie nowych terenów, sukcesja naturalna). Obecnie zwiększa się ona rokrocznie o ok. 250 ha. W Saksonii Wschodniej specjalne znaczenie dla rozwoju powierzchni leśnej ma aktywna gospodarka odkrywkowa węgla brunatnego oraz rekultywacja dużych powierzchni zajętych przez odkrywki węgla brunatnego w ubiegłych dziesięcioleciach.

Stan lasów

W ramach drugiego federalnego spisu leśny (niem.: BWI) z roku 2002 wykazano w Saksonii zapas drzewostanu w wysokości 262 m3/ha oraz następujący skład gatunkowy powierzchni leśnej:

• świerk 35%, sosna 30%, pozostałe gatunki iglaste 6% (drzewa iglaste łącznie 71%)

• dąb 7%, buk 3%, brzoza 8%, pozostałe gatunki liściaste 11 % (drzewa liściaste łącznie 29%).

We wschodniej Saksonii najważniejszym gatunkiem iglastym jest sosna, drugi w kolejności jest świerk.

Roczny przyrost wynosi średniorocznie 9,4 m3/hektar, z czego wykorzystuje się dokładnie 4,5 m3 na hektar. Powoduje to nieprzerwany, znaczący przyrost zapasu drzewostanu w saksońskich lasach. Pod koniec 2014 roku znane będą wyniki i aktualne liczby z trzeciego federalnego spisu leśnego.

Właściciele i struktura własnościowa lasów

W Wolnym Kraju Związkowym Saksonii powierzchnia leśna wynosząca 524.627 hektarów ma następujących właścicieli:

• Federalne lasy państwowe - 31 459 ha (6,0%)

• Lasy państwowe Wolnego Kraju Związkowego Saksonii - 203 362 ha (38,8%)

• Lasy należące do organów samorządowych (miast, gmin, powiatów itp.) - 40 916 ha (7,8%)

• Lasy kościelne  - 10 376 ha (2,0%)

• Lasy prywatnych właścicieli - 238 514 ha (45,4%)

Około 85 tysięcy prywatnych gospodarstw posiada własne lasy. Większość z nich jest właścicielami niewielkich powierzchni, nie przekraczających 2 ha.

We wschodniosaksońskich powiatach Bautzen i Görlitz - w przeciwieństwie do reszty kraju - dominują lasy prywatne. Około 62% powierzchni leśnych należy do właścicieli prywatnych, inne formy własności są tu w wyraźnej mniejszości (federalne lasy państwowe - 11%, lasy państwowe saksońskie - 15%, lasy kościelne 4%).

Udział lasów komunalnych wynosi 8%. Górne Łużyce charakteryzują się dużym udziałem lasów komunalnych, z których niektóre tworzą duże kompleksy leśne (np. lasy miast Zittau, Löbau, Bautzen, Kamenz, Bischofswerda oraz lasy należące do gmin Großschönau, Schönau-Berzdorf, Cunewalde czy Burkau).

Legenda do mapki:

Rodzaje własności lasu w Wolnym Kraju Związkowym Saksonii

Granice administracyjne:

• granica państwa

• granica kraju związkowego

 Rodzaje własności lasu:

Gospodarka leśna

W roku 1713 Hans Carl von Carlowitz, saksoński zarządca kopalni, zastosował po raz pierwszy w swojej książce pt. „Silvicultura oeconomica" pojęcie „zrównoważony rozwój". Od tego momentu gospodarka leśna w Saksonii musiała się odbywać w sposób zrównoważony. Odnosi się to do wszystkich funkcji lasu - produktywnych, ekologicznych i społecznych, które muszą być stale zapewniane na niezmiennym, wysokim poziomie.

Gospodarka leśna należy do zadań właściciela lasu. Lasy należące do państwa oraz samorządów są stale nadzorowane przez specjalistów z wykształceniem o profilu leśnym.  W lasach prywatnych dotyczy to tylko niektórych, większych kompleksów leśnych. Właściciele niewielkich powierzchni leśnych samodzielnie organizują gospodarkę leśną, tworzą grupy przedsiębiorstwa leśnych (zrzeszenia gospodarstw leśnych) lub korzystają z doradztwa ze strony lasów państwowych.

Kraj związkowy Saksonia udostępnia źródła informacji pomocne w gospodarce leśnej - mapy siedlisk leśnych, mapy biotopów leśnych oraz mapy funkcji leśnych.

Wyłącznie większe, w szczególności państwowe oraz samorządowe przedsiębiorstwa leśne sporządzają okresowe plany gospodarki leśnej (urządzenia lasu), na które składają się omówienia stanu obecnego i plan na najbliższe 10 lat.

Skład gatunkowy lasów saksońskich zmienia się pod wpływem świadomej gospodarki leśnej w kierunku zwiększenia udziału gatunków liściastych i jodły pospolitej (przebudowa drzewostanu). Motywem przewodnim, zgodnie z którym prowadzona jest gospodarka leśną we wszystkich formach własności, jest tworzenie drzewostanów mieszanych z dużym udziałem gatunków liściastych, uzyskanych przeważnie przez naturalne odnowienia lasu.

Prace na terenie lasu - za wyjątkiem lasów państwowych - są wykonywane w większości przez przedsiębiorstwa świadczące usługi leśne, powstające masowo na rynku od roku 1990 r.

W powiatach Bautzen i Görlitz pozyskuje się rokrocznie 430.000 m3 drewna. Dwie trzecie tej ilości wykorzystuje się jako surowiec produkcyjny w tartakach oraz przemyśle drzewnym. Jedna trzecia drewna przeznaczana jest do pozyskiwania energii. Zgodnie z badaniami dotyczącymi systemu klastrowego gospodarki leśnej i drzewnej w Górnych Łużycach, przeprowadzonych w roku 2010, we Wschodniej Saksonii w gospodarce leśnej, przy wykorzystaniu i przerobie drewna zatrudnionych jest ok. 6000 osób. Działalność ok. 2000 przedsiębiorstw bazuje na drewnie. 6% produktu krajowego brutto (PKB), a w przełożeniu na sumy 0,7 miliarda euro generowane jest w sektorze leśno-drzewnym.

Obszary chronione

Lasy stanowią szczególnie cenne elementy licznych obszarów chronionych, utworzonych na mocy ustawy o ochronie środowiska na terenie Wschodniej Saksonii. Do obszarów tych należy np. rezerwat biosfery "Górnołużycka Kraina Wrzosowisk i Stawów" ("Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft"), największy obszar chronionej przyrody w Saksonii "Königsbrücker Heide", park krajobrazowy Gór Żytawskich ("Zittauer Gebirge"), duże projekty związane z ochroną przyrody nad dolną Sprewą i na Pojezierzu Łużyckim, specjalne tereny ochrony siedlisk i rezerwaty ptaków oraz liczne mniejsze obszary chronione i pomniki przyrody.

Grupy przedsiębiorstw leśnych 

Prywatni i komunalni właściciele lasów stowarzyszają się w ramach zrzeszeń gospodarstw leśnych (niem.: FBG), których celem jest: 

• zwiększenie sprzedaży ich produktów,

• lepsza organizacja zamówień na produkty i usługi oraz  

• lepsza organizacja usług informacyjnych i doradczych

Na terenie wschodniej Saksonii istnieją następujące zrzeszenia gospodarstw leśnych: 

• FBG Oberlausitz www.fbg-oberlausitz.de 

• FBG Holzvermarktungsgemeinschaft Lausitz e.G. - www.hvgl.de 

• FBG Oberlausitzer Bergland: Hauptstraße 129, 02689 Sohland

• FBG Großdubrau: Niesendorfer Straße 1; 02699 Neschwitz

• FBG Brauna www.lausitz-wald.de 

• FBG Niederschlesische Heide: Dunkelhäuser 4; 02929 Rothenburg

• FBG Deutsch Paulsdorf www.fbg-deutsch-paulsdorf.de 

Więcej informacji na temat gospodarki leśnej oraz wykorzystania drewna można znaleźć w następujących publikacjach:

• Saksoński Raport Leśny (Sächsischer Forstbericht), 2008 /12 www.publikationen.sachsen.de/bdb/artikel/10648; 

• Sektor leśno-drzewny w Saksonii (Clusterinitiative Forst & Holz in Sachsen) - www.cluster-forstholzsachsen.de/termineaktuelles/aktuelle-nachrichten.html 

• Federalny spis leśny (Bundeswaldinventur) www.bundeswaldinventur.de

Prawo leśne oraz organizacja lasów w Saksonii

Ustawa federalna oraz ustawa kraju związkowego o lasach (niem.: Bundes- und Landeswaldgesetz)

Na poziomie federalnym kwestie związane z lasami reguluje federalna ustawa o lasach (niem: BWaldG). BWaldG zawiera w szczególności (www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/bwaldg/gesamt.pdf )

• definicje właściwości powierzchni leśnej,

• przepisy dotyczące utrzymania lasu:

- brak możliwości przekwalifikowania lasu na teren o innym przeznaczeniu użytkowym (np. drogi, osiedla, użytki rolne) bez zgody państwa;

- należy skompensować każde przekwalifikowanie lasu przez podjęcie odpowiednich działań, w szczególności przez nasadzenia zastępcze

• wytyczne dla prowadzenia gospodarki leśnej:

- zrównoważona i prawidłowa gospodarka leśna 

- obowiązek ponownego zalesiania zupełnych zrębów,

• prawa oraz zasady wstępu do lasu - każdy ma prawo wstępu do lasu na własne ryzyko, 

• uregulowania dotyczące tworzenia grup przedsiębiorstw leśnych (kooperacji właścicieli lasów)

• zasady przeprowadzania federalnych spisów leśnych oraz

• przepisy specjalne odnoszące się do federalnych obszarów leśnych

Ustawa Wolnego Kraju Saksonii o lasach (saksońska ustawa o lasach) uzupełnia federalną ustawę o lasach i zawiera konkretne przepisy, odnoszące się w szczególności do następujących tematów www.revosax.sachsen.de/Details.do?sid=9601430371930)

• konkretyzacja obowiązku prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej w myśl BWaldG: zobowiązanie właścicieli lasów do prowadzenia zrównoważonej, starannej, fachowej, zaplanowanej oraz ekologicznej gospodarki leśnej.

• dokładniejsze uregulowania dotyczące wstępu do lasu, ograniczeń oraz zakazów wstępu do lasu

• ochrona lasów przed szkodliwymi czynnikami biotycznymi i abiotycznymi:

- podmiotami odpowiedzialnymi są właściciele,

- państwo wspiera subsydiarnie właścicieli lasów przez monitorowanie lasów i ew. organizację działań zapobiegawczych i zwalczających, np. przez organizację automatycznego systemu wczesnego wykrywania pożarów lasów (niem.: AWFS)

• organizacja i zadania urzędów leśnych

• oficjalne mapowanie i spisy (inwentaryzacje) lasów / funkcji lasów, biotopów leśnych, siedlisk itp.

• organizacja gospodarki leśnej i prowadzenie zakładów leśnych w trzech typach lasów: państwowych, samorządowych i prywatnych

• wspieranie lasów prywatnych, w szczególności właścicieli niewielkich obszarów leśnych przez doradztwo, opiekę i działania promocyjne

• monitorowanie przez urzędy leśne wypełniania obowiązków wynikających z ustawy o lasach przez właścicieli lasów (nadzór lasów) i użytkowników lasów (ochrona lasów)

Pozostałe regulacje prawne

Oprócz leśnej ustawy federalnej i ustaw leśnych krajów związkowych obowiązujące są również inne ustawy w sprawie lasów, do których należą np.: 

• Ustawa o zwiększaniu lesistości (niem.: Forstvermehrungsgutgesetz): reguluje kwestie związane z wytwarzaniem i sprzedażą nasion i sadzonek drzew ( www.gesetze-im-internet.de/fovg/BJNR165800002.html),

• Ustawa o bezpiecznym handlu drewnem (niem.: Holzhandelssicherungsgesetz): zawiera przepisy mające na celu zapobieżenie sprzedaży drewna pochodzącego z nielegalnej wycinki ( www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/holzsig/gesamt.pdf ) oraz ustawy specjalne, mające zastosowanie w gospodarce leśnej, tj. ustawa o ochronie roślin, wód i środowiska.

Europejskie prawo leśne

Prawo leśne nie jest przedmiotem ustawodawstwa europejskiego. Pomimo to istnieje cały szereg przepisów, w szczególności z prawa ochrony środowiska i gospodarczego, mających znaczenie dla gospodarki leśnej, jak np. rozporządzenie ustanawiające obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna Parlamentu Europejskiego i Rady (UE), Dyrektywa Siedliskowa i Ptasia, jak również prawo ochrony roślin.

Organizacja zarządzania lasem

Urzędy leśne w Wolnym Kraju Związkowym Saksonii

• Najwyższy urząd leśny: Ministerstwo Ochrony Środowiska i Gospodarki Rolnej

• Wyższy urząd leśny: Saksońskie Lasy Państwowe (niem.: Staatsbetrieb Sachsenforst)

• Niższe urzędy leśne: 10 starostw powiatowych oraz 3 miasta na prawach powiatu

We wschodniej Saksonii starostwa powiatowe są jednocześnie niższymi urzędami leśnymi: 

• Powiatowy Urząd Leśny Bautzen - www.landkreis-bautzen.de/67.html oraz 

• Powiatowy Urząd Leśny Görlitz - www.kreis-goerlitz.de 

Poza tym na całej powierzchni wydzielone są obwody leśne Saksońskich Lasów Państwowych.

Przedstawiciele właścicieli lasów

Do reprezentowania interesów właścicieli lasów na arenie politycznej i wobec opinii publicznej zobowiązane jest Saksońskie Stowarzyszenie Właścicieli Lasów (niem.: Sächsischer Waldbesitzerverband) - www.waldbesitzerverband.de).

Komisje i gremia

W celu doradzania przedstawicielom polityki oraz reprezentowania interesów właścicieli lasów i gospodarki leśnej w Saksonii istnieją następujące gremia: 

• Krajowa Rada Gospodarki Leśnej działająca przy Ministerstwie Ochrony Środowiska i Gospodarki Rolnej

• Komisja Krajowej Rady Gospodarki Leśnej ds. Lasów Prywatnych i Samorządowych

Kształcenie

Programy kształcenia mające na celu uzyskanie tytułu leśnika są oferowane przez zakłady leśne oraz leśne zakłady usługowe.

Wykształcenie pozwalające na pełnienie funkcji administracyjnych i kierowniczych w gospodarce leśnej jest prowadzone na szkołach wyższych i uniwersytetach. W Saksonii można uzyskać tytuł licencjata oraz magistra leśnictwa na Drezdeńskim Uniwersytecie Technicznym z siedzibą w Tharandt ( www.tu-dresden.de/die_tu_dresden/fakultaeten/fakultaet_forst_geo_und_hydrowissenschaften ).

Ochrona i utrzymanie lasów

Za ochronę i utrzymanie lasu odpowiada jego właściciel. Tylko tam, gdzie właściciel lasu nie mógłby sprostać tym obowiązkom, np. ze względu na rozdrobnienie własności lasów, konieczność posiadania specjalnej wiedzy lub priorytet interesu publicznego dotyczącego zachowania funkcji ochronnych i rekreacyjnych lasu, w jego miejsce wchodzą subsydiarnie służby leśne.

Ochrona przed pożarami lasów

Lasy sosnowe w Saksonii są bardzo narażone na pożary. Powiaty utrzymują nowoczesny, automatyczny system wczesnego wykrywania pożarów lasów (AWFS) składający się z kamer zainstalowanych na wieżach, z których informacje są przesyłane drogą radiową do centrali ochrony przeciwpożarowej. Centrala ochrony przeciwpożarowej we Wschodniej Saksonii wchodzi w skład Regionalnego Sztabu Ochrony Przeciwpożarowej i Ochrony przed Katastrofami oraz służb ratunkowych w Hoyerswerda.

AWFS zapewnia efektywne, wczesne wykrywanie pożarów. System uzupełniają dodatkowe dostrzegalnie przeciwpożarowe, z których obserwatorzy monitorują obszary leśne, zgłaszając zauważone przypadki występowania dymu.  Ścisła współpraca ze strażą pożarną ma na celu zminimalizowanie ilości pożarów oraz powierzchni niszczonych przez pożar.

W przeszłości region dotykały regularnie szkody spowodowane przez burze.  Również częste powodzie i ulewne deszcze prowadziły do szkód w zasobach leśnych i uszkodzeń dróg leśnych. W szczególności na terenach pagórkowatych dochodzi raz po raz do poważnych szkód spowodowanych śniegołomami: miały one miejsce np. w latach 2012 i 2013.

Ochrona przed zagrożeniami biotycznymi

Lasy Saksonii są narażone na inwazje różnych szkodników. Poziom zagrożenia ich występowaniem zależy od regionu. I tak na przykład lasy świerkowe na terenach górzystych i wyżynnych są narażone na ataki kornikowatych (kornik drukarz i rytownik pospolity), zaś lasy sosnowe na południu są zagrożone atakami owadów żerujących na igłach. Barczatka sosnówka, poproch cetyniak, brudnica mniszka i strzygonia choinówka oraz niektóre gatunki boreczników mogą powodować obumieranie dużych powierzchni lasów.

Pomimo, że lasy liściaste są nieco bardziej stabilne, to w ostatnich latach szczególnie różne gatunki dębów były narażone na ataki różnych gatunków motyli.  Motyle z rodziny miernikowcowatych i zwójka zieloneczka powodowały wiosenne defoliacje, zaś drugie ulistnienie było atakowane częściowo przez mączniaka.

Monitoringiem i prognozami występowania szkodników zajmują się powiatowe urzędy leśne. Przekazują one odpowiednie informacje do właścicieli lasów.

Zmiana klimatu

W lasach daje się zaobserwować zwiększenie ilości ekstremalnych zjawisk pogodowych. Występujące przez dłuższy czas upały przyczyniają się do zwiększenia ryzyka pożaru lasu.  W ostatnim dziesięcioleciu zaobserwowano wzrost ilości szkód spowodowanych przez burze i grad oraz trąby powietrzne.

W zakresie hodowli lasów podejmuje się starania, aby prowadzić drzewostany wielogatunkowe i wspierać rozwój gatunków dostosowanych do prognozowanych warunków.

Więcej informacji

Jeżeli chcą uzyskać Państwo więcej informacji na temat utrzymania i ochrony lasów, gospodarki i administracji leśnej we wschodniosaksońskich powiatach Bautzen i Görlitz, prosimy o kontakt z urzędami leśnymi:

- Powiatowy urząd leśny Bautzen, Macherstraße 55, D-01917 Bautzen

tel. 03591/5251-68000, faks 03591/5250-68000, e-mail: kreisforstamt@lra-bautzen.de 

- Powiatowy urząd leśny Görlitz, Robert-Koch-Straße 1, D-02906 Niesky

tel. 03588/2233-3401, faks 03588/6636-3401, e-mail forstamt@kreis-gr.de 

Stan na 30.4.2014r.